SADREDDİNZÂDE MEHMED EMİN ŞİRVÂNÎ
Azerbaycan’ın kuzeyindeki Şirvan’da doğdu. Adı Mehmed Emin’dir. İlk eğitimini dersiâm ve mutasavvıf olan babası Molla Sadreddin’den aldı; ayrıca Allâme Hüseyin Halhâlî’den akaid, mantık ve diğer ilimleri tahsil etti. Şirvan yöresi Safevîler’in eline geçince Ehl-i sünnet mensuplarına yönelik baskılar yüzünden ailesiyle birlikte önce Halep’e, ardından Diyarbekir’e göç etti. Burada Vezir Nasuh Paşa’nın hocalığını yaptı; Şâfiî iken Hanefî mezhebine geçti. Bir süre sonra Hüsrev Paşa Medresesi’ne müderris tayin edildi. Nasuh Paşa sadrazam olunca (1020/1611) hocasını beraberinde İstanbul’a götürdü. Şirvânî burada zengin birikimiyle I. Ahmed’in ve ulemânın takdirini kazandı. 1021-1027 (1612-1618) yılları arasında çeşitli medreselerde müderrislik, ayrıca kadılık yaptı; dersleri bazan kazaskerler ve ulemâ tarafından da takip edildi. 1024’te (1615) Halep pâyesini aldı ve ertesi yıl Mekke pâyesiyle ödüllendirildi. Ardından kendisine İstanbul kadılığı emekliliği ve Gemlik kazası arpalığı bağlandı. 3 Zilhicce 1036 (15 Ağustos 1627) tarihinde vefat eden Şirvânî vasiyeti üzerine Üsküdar’da defnedildi. İstanbul kadısı olan oğlu Mehmed Rûhullah’ın Yâsîn sûresi tefsirinden başka bir divanı vardır. Torunu Sâdık Mehmed Efendi iki defa şeyhülislâmlık makamına getirilmiştir.
Başlıca Eserleri: 1. Hâşiye ‘alâ Tefsîri’l-Beyzâvî 2. Şerhu Kavâ‘idi’l-‘Akā’id li’l-Gazzâlî 3. Şerh ‘alâ Ciheti’l-Vahde li’l-Fenârî 4. Hâşiye ‘ale’l-Mutavvel 5. el-Fevâ’idü’l-Hâkāniyye
el-Fevâ’idü’l-Hâkāniyye: Şirvânî’nin Bilimler Tasnifi, 2019 yılında Başkanlığımız tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)