TEFTÂZÂNÎ
Tam adı Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer el-Herevî el-Horâsânî et-Teftâzânî’dir. 722/1322 yılında Horasan’ın Nesâ vilâyetinin Teftâzân kasabasında doğmuştur. Klasik kaynaklarda “Sa‘d, Allâme, Allâme-i Sânî” şeklinde kendisine atıfta bulunulan çok yönlü bir âlim olan Teftâzânî’nin tahsil hayatıyla ilgili fazla bilgi bulunmamaktadır. On altı yaşında eser vermeye başlayan Teftâzânî’nin hocaları arasında Adudüddin el-Îcî, Kutbüddin er-Râzî ve Ziyâeddin Abdullah b. Sa‘dullah el-Kazvînî gibi isimler vardır.
Teftâzânî’nin Horasan, Mâverâünnehir ve Hârizm bölgelerinde sürekli yer değiştirdiği, eserlerinin yazım tarihi ve yerleriyle ilgili kayıtlardan anlaşılmaktadır. Hârizm gibi Mu‘tezile mezhebinin canlılığını koruduğu, Semerkant gibi Mâtürîdîliğin ve Horasan gibi Şiîliğin etkin olduğu bölgelerde yaşayıp farklı mezhep ve eğilimlerle karşılaşması onun düşüncesinin gelişip şekillenmesine önemli katkılar sağlamıştır. Tefsir, kelam, fıkıh, mantık ve dil gibi alanlarda eser kaleme alan Teftâzânî’nin Timur’a herhangi bir eserini ithaf ettiği bilinmemekle beraber hayatının son dönemleri onunla yakın irtibat hâlinde geçmiştir. 792/1390 yılında Semerkant’ta vefat etmiş ve ardından vasiyeti gereği naaşı Serahs’a taşınmıştır.
Başlıca Eserleri: 1. el-Makâsıd 2. Şerhu’l-Makâsıd 3. Şerhu’l-Akâid 4. Hâşiye ale’l-Keşşâf 5. et-Telvîh ilâ keşfi Hakâ’iki’t-Tenkîh 6. Tehzîbü’l-Mantık ve’l-Kelâm 7. Şerhu’ş-Şemsiyye fi’l-Mantık 8. Şerhu Tasrîfi’z-Zencânî 9. el-Mutavvel fi’l-Meâni ve’l-Beyân
El-Makâsıd, 2019 yılında Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)